I fasô, sicóme tót, chi piò e chi meno, a-i-avàm magnê, a savàm cus’i-èin e cus’i-fan dop ùn
svuiamèint ed panza…ièin anch stê ciamê “la cherna di puvràt” probabilmente nel senso
organolettico mo piò che èter perché i custèven meno ed la chèrna e i puvràt i psìven fèri gnìr sò
(coltivarli) indl’òrt. Àl probléma, però, l’éra cundìri (condirli). Nel territorio modenese non
esisteva, così come non esiste se non in certi giardini a carattere amatoriale, l’ulivo per cui il
succedaneo si chiamava gramustèin (vinaccioli) oppure noci macinate in modeste quantità dagli
agricoltori in “mulinàzi” lungo i fiumi. Ma poi, quasi tutti, i duvìven cumprèr l’oli ed sémi o d’uliva
dàl butghér perché il grasso di maiale sciolto… Meglio utilizzare, invece, le parti del maiale, che
non pochi allevavano o compravano a buon mercato, per farne, assieme ai fagioli, piatti
gustosissimi.
FASÔ CÙN ÈL CÀDEGH
Dir fasô, l’è poch da dân; / mo… s’t’egh-zunt èl-càd’gh, i fan /
un magnèr che, in ristorànt, / l’è-stê la fortuna-ed tant. //
Mo… vlìv màter cùm’as magna / co-i-burlòt o-i-biànch de Spagna /
méss còl càdegh ed ninèin / e-di-aròma smes’cê-bèin ? //
I zemiàn, chersû-a-maièl, / is-ins’céflen dàl cavièl, /
dl’aragòsta, dàl patè. / Méi cudghèin cùn-dàl pure! //
Mè-àn-vói-ménga esagerèr, / mo-a-srév pròunt anch a zurèr /
che-i-zzampàt buiû, còl sel, / i-andrén bèin anch per Nadèl.
Un’esageraziòun? Beh… menga tant.
TRADUZIONE
A sun anch cunvìnt c’a-ghè dla gèint (anch diplomê, lauree o ex impieghê), ch’is tróven in
dificoltê per via de ‘sta crisi… E per màtter quèl sàta-i-dèint i van a la Charitas o in eter post… e is
tróven naturalmèint sèinza patàia in dàl cul… A-m’in-despiès per lór perché forse is la cavaréven
méi s’i savésen fer da magnèr in cà, cùn dla ròba che, ànch àl dè d’incô, la càsta poch-e-gnìnt.
Piròun l’è un pô’d-tèimp c’ànn-àl vàd mo a sun sicùr c’àl srév d’acòrd perché àl-m-giva,
spàs che in di camp, per esèimpi, a ghè tanta ròba ch-l’àn vin gnànch argôita (tanta roba , nei
campi, non viene nemmeno raccolta) perché ai cuntadèin àn ne’gh cunvìn brisa…perché i
spindréven depiò ed mand’óvra che’d quàl ch’i préven ciapèr…
Insàma: per finìr, ànn-è ménga sèimper vera che per magnèr bèin bisègna spànder ‘na
màsa-ed quatrèin. Èl càdegh e-i fasô ièin a la purtèda ed tót e… arcurdàmes che magnèr du radéc
cùn un’óv in alegrìa lè méi che viver ed caritê.